Zeka Genetik mi? Genlerin Zekaya Etkisi Nedir?

Bu yazıda bahsedilenler gözlemlere ve bilimsel çalışmalarda ortaya çıkan bilgilerdir. Her yönü ile çok gelişmiş ve çok karmaşık yapılara sahip insan beyni ile ilgili her geçen zaman çok daha farklı bilgiler öğrenilmektedir.

Türkiye’de yapılan LYS’na (Lisans Yerleştirme Sınavı) yüzbinlerce öğrenci katılmaktadır. Bu öğrencilerden küçük bir azınlık soruların tamamını ya da tamamına yakınını doğru cevaplarken önemli bir çoğunluk daha düşük puanlar almaktadır. Puanlara bakınca öğrencilerin gösterdiği performansın büyük bir yelpazeye dağıldığını görmekteyiz. Burada aşamada akla şu soru gelmekte; öğrenciler arasında neden bu kadar farklılık var?

Bu durumu etkileyen faktörlerden biri öğrencinin aldığı eğitimin kalitesidir ki şehirler arası, hatta aynı şehirde bulunan okullar arasında bile bu açıdan önemli farklılıklar vardır. Öğrencinin aile yapısı, anne babasının eğitim düzeyi, ailenin maddi düzeyi, öğrencinin sınava çalışmada özel bir eğitim alıp almadığı gibi özellikler de başarıyı etkilemektedir. Bu faktörlerin her birinin değişik oranlarda başarıya etkileri vardır ancak; çok benzer koşullara sahip olup aynı mahallede yaşayan, aynı sınıflarda eğitim gören, hatta beraber çalışan sınıf arkadaşlarında dahi önemli farklılıklar olduğu bilinen bir gerçektir. Bu durum aklımıza, yüksek puan alan öğrencilerin onları başarılı kılan çok daha temel bir farklılığa sahip olabileceklerini getiriyor. Bu öğrencileri başarılı kılan ana faktör onların genlerinde mi gizli? Çoğu özelliğimiz genler tarafından belirlendiğine göre zekâ düzeyimizde genler tarafından belirlenebilir mi?

Tek yumurta ikizlerinin neredeyse genetik yapılarının birbirinin tıpatıp aynısı olması ve çift yumurta ikizlerinin genetik yapılarının benzerliği ise normal kardeşler arasındaki gibidir. Tek yumurta ikizlerinin genetik olarak bütün özellikleri aynı olduğundan aynı ailede ve çevrede büyüdüğünden, bir özelliğin ne oranda genetik olduğu hakkında bilimsel olarak çok yararlı bilgiler verir.

Londra’da Kings College’dan bir grup bilim insanı 2014 yılında ikizlerin bu olağanüstü özelliklerini kullanarak zekanın genlerini belirlemeye çalıştı. Araştırmacılar İngiltere’de doğumlarından itibaren takip edilen 16 yaşında 13.306 ikiz üzerinde çalıştılar. Onları zihinsel özellikler açısından karşılaştırdılar. Diğer özelliklerle beraber bizdeki LYS sınavı benzeri olan üniversite giriş sınavından elde ettikleri puanları karşılaştırdılar. Bu sınavdan alınan veriler karşılaştırdıklarında zekiliğin ya da zekanın kalıtsallık oranının araştırmaya katılanlar arasında %62 olduğunu görmüşlerdir.

Yukarıda anlatılanlar ve bu konuda yapılan diğer çalışmalarda ortaya çıkan sonuçlarda zekanın %50’sinin genetik (aileden) olduğudur. Buradan çıkan diğer bir sonuç ise aile, eğitim, sosyal çevre ve beslenme gibi faktörlerinde zekanın diğer yarısından sorumlu olduğu görülmektedir.

***Yazıyı sevdiklerinizle paylaşmayı unutmayınız!

Kaynak : Dr. Bahri Karaçay’ın Zekanın Genleri adlı Podcast’inin özetidir.

Photo by Clint Adair on Unsplash